پێشه‌وا قازی عه‌یاز .

ناوی تەواوی "قازی ئەبوو فەزڵ عیازی كوڕی مووسای كوڕی عیازی كوڕی عەمروونی كوڕی مووسای كوڕی عیاز"ـە.  لە ساڵی (476) لە دایك بووە و لە ساڵی (544) وەفاتی كردووە. لە شاری "سوبتە" لە دایك بووە، كە ئێستا شارێكە ئیسپانیا داگیری كردووە. ئەو شارە لە خاكی مەغریبە و بەرانبەر بە دەربەندی تاریقی ئیسپانییە. بە شێخی ئیسلام ناسراوە و گەورەزانایانی ئوممەت شایەتی بە ئیمامەتی و گەورەییی ئەو زاتە دەدەن. یەحسەبی پێ دەڵێن، نیسبەت بۆ هۆزی (یحصب) كە تیرەیەكی گەورەی (حمیر)ـە. ئەو تیرە گەورەیە، هەندێكیان دەچنە شام و هەندێكی تریان دەچنە میسڕ و فارس و ئەدەندەلوس، عەمروونی باپیری سەرەڕای دووریی شوێنی، دە جار حەجی كردووە. پیاوێكی خواویست و زانستدۆست بووە. دوای ئەوەی ئەندەلوس جێ دەهێڵێ و دەچێتە شاری "سوبتە"، لەو شارە مزگەوتێك دروست دەكات، خەریكی بڵاوكردنەوەی زانستی شەرعی دەبێت. قازی عیاز شارەزایییەكی یەكجار زۆری هەبووە لە بوارەكانی "زمانەوانی و فیقهـ و ڕاجیاییی زانایان و زۆری تر.." زمان و قەڵەمی زۆر پاك بووە لە كاتی وەڵامدانەوەی ڕای بەرانبەری. قازی عیاز لە سەردەمێكی پڕ لە كێشە و گرفت ژیاوە، بە تایبەت ئەو كاتەی دەوڵەتی "موەحدین" دەگەنە سەر تەختی دەسەڵات و  قازی عیاز لە زۆرێک لە بیر و بۆچوونەكانیان ڕازی نابێ، بۆیە هەندێك دەڵێن كە گوایە دەسەڵاتی دەوڵەتی موەحدین شەهیدی دەكەن، دوای ئەوەی نكووڵیی لەوە دەكات كە (ابن تومەرت) مەعسووم بێت.

قازی عیاز بۆ ماوەیەك قازیی سوبتە بووە، دواتر دەبێتە قازیی غەڕناتە، دواتر دەگەڕێتەوە شاری سوبتە و كۆتایی تەمەنیشی لە شاری "مەڕاكیش" بووە و هەر لەوێش وەفات دەكات لە ساڵی (544).

لە هەندێك سەرچاوە باس لەوە كراوە كە قازی عیاز كوژراوە، بەڵام زۆربەی سەرچاوەكان ئاماژەیان بەوە كردووە كە بە مردنی خۆی مردووە (والله أعلم).

هەندێك لەكتێبەكانی قازی عیاز:

(اكمال المعلم بفوائد صحیح مسلم، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، مشارق الانوار علی صحاح الاثار، ترتیب الدارك وتنویر المسالك لمعرفة أعلام مذهب مالك، الاعلام بحدود وقواعد الاسلام، التنبیهات المستنبطة فی مشكلات المدونة  و زۆری تر..)